Spor ve Genetik: Günümüzün En Önemli Bilimsel Çalışmaları
Son yıllarda hızla gelişen genetik bilimi, yaşamımızın pek çok alanına dokunmaya devam ediyor. Sadece tıbbi tanı ve tedavi süreçlerinde değil, aynı zamanda sporcu gelişimi, performans artırma ve kişiye özel antrenman programları oluşturulmasında da devrim yaratıyor. Üsküdar Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümünden Prof. Dr. Korkut Ulucan’ın öncülüğünde hayata geçirilen Ulusal Spor Genom Projesi, Türk sporcularının genetik yapısıyla ilgili önemli ilk verilere ulaşmamıza olanak sağladı.
Projenin Amacı ve Bulguları
Prof. Dr. Ulucan, projeye ilişkin yaptığı açıklamada, “Elde ettiğimiz veriler, Türk sporcularının genetik altyapısının futbola oldukça uygun olduğunu gösteriyor,” diyerek, ülkemizin farklı spor dallarında büyük başarılar elde edebileceğine dikkat çekti. Ayrıca, genetik bilgi açısından zengin ve çeşitli bir arşive sahip olduğumuzu vurguladı. Bu çeşitlilik sayesinde, sadece voleybol, güreş, halter ve basketbol gibi geleneksel spor dallarında değil, atletizm, boks, yüzme ve tenis gibi pek çok branşta da sürdürülebilir başarıların mümkün olduğunu belirtti.
Sporun Bilimsel Temelleri ve Uzman Tavsiyeleri
Prof. Ulucan, “Sporun bir bilim olduğunu ve disiplinli çalışma ile başarıya ulaşılabileceğini,” aktarırken, her sporcunun genetik yapısına uygun antrenmanlar yapmasının önemine değindi. “Genetik yapımıza uygun sporlar yapalım ve sevdiğimiz sporu seçelim,” diyen uzman, çalışmalarını 2014 yılından beri Ulusal Spor Genom Projesi çatısı altında sürdürdüklerini belirtti. Hedeflerinin, bölgedeki yetenekli sporculara daha iyi rehberlik edebilmek olduğunu ekledi.
Türk Sporunun Geniş Genetik Çeşitliliği ve Potansiyeli
Projeye katılan sporcuların çok çeşitli spor dallarını kapsadığını anlatan Prof. Ulucan, “Futbol, yüzme, boks, tenis gibi birçok branşta genetik veriler topladık. Bu sayede, belki de Türkiye’deki en geniş genetik arşive sahip sporcu grubuna sahibiz,” dedi. Ayrıca, spor genetiği çalışmalarını dört ana kategoriye ayırdıklarını belirtti: atletik performans, sporcu beslenmesi, darbeye bağlı olmayan sakatlıkların önlenmesi ve psikogenetik faktörler. Son zamanlarda ise yetenek gelişiminde genetik faktörleri de incelemeye başladıklarını ekledi. Bugüne kadar 25’in üzerinde lisansüstü tez ve 50’den fazla makale yayımladıklarını dile getirdi.
Futbol ve Genetik: Potansiyel ve Gerçekler
Futbolun genetik altyapısı hakkında görüşlerini paylaşan Prof. Ulucan, “Elde ettiğimiz verilere göre, futbol için uygun genetik özelliklerin altyapımızda bulunduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz,” diyerek, hem aerobik hem de anaerobik fizyolojiyi destekleyen gen kombinasyonlarının güçlü olduğunu ifade etti. Ayrıca, kas yapısı ve fizyolojik yapı açısından uygun antrenman ve pozisyon seçimlerinin mümkün olduğunu vurguladı. Ancak en büyük eksikliğin, futbolcuların kendilerine yeterince özen göstermemeleri olduğunu belirtti. “Maalesef, futbolcularımızın kendilerine gereken özeni göstermemesi en büyük handikap,” diye ekledi.
Genetik ve Performans: Büyük Liglerdeki Futbolculara Benzeyişimiz
Literatüre göre, büyük liglerdeki futbolcularla genetik altyapımızın oldukça benzer olduğunu ifade eden Prof. Ulucan, “Bu, bizim için büyük bir avantaj,” diyerek, genetik yapıya uygun antrenman modelleri ve disiplinli çalışma ile başarıyı artırma potansiyelimizin yüksek olduğunu belirtti. Ayrıca, belirlediğimiz genetik varyantların, hareket kabiliyetimizi ve performansımızı nasıl etkilediğine dair bilgiler sağladığını da sözlerine ekledi. “İşte bu genetik veriler, antrenman ve performans stratejilerini kişiselleştirmemize olanak tanıyor,” dedi.
Beslenme Bilgisi ve Gıda Takviyeleri
Futbolcuların beslenme konusunda yeterince bilinçli olmadığını vurgulayan Prof. Ulucan, “İnternet ve arkadaş sohbetleri üzerinden alınan yanlış bilgiler, özellikle gıda takviyeleri konusunda risk oluşturuyor,” diyerek, dengeli ve genetik yapıya uygun beslenmenin önemine dikkat çekti. “Güçlü bir antrenman ve doğru beslenme olmadan, alınan takviyelerin faydası olmayabilir hatta sakatlık riskini artırabilir,” uyarısında bulundu. Özellikle inflamatuar varyantlar ve sakatlıklar arasındaki ilişkiyi de araştırdıklarını ve bu konuda uzmanlarla işbirliği yaptıklarını belirtti.
Psikogenetik Faktörler ve Maç Performansı
Projede en dikkat çekici sonuçlardan biri, futbolcuların konsantrasyonlarını ve mental dayanıklılıklarını etkileyen psikogenetik faktörlerin belirlenmesi oldu. “Serotonerjik ve dopaminerjik genetik varyantları tespit ettik,” diyen Ulucan, “Bu varyantlar, anksiyete ve stresle başa çıkmada etkili olabiliyor. Çevresel faktörler ve psikolojik destek ile bu genetik eğilimler dengeye getirilebilir,” şeklinde konuştu. Ayrıca, maçların son 20-25 dakikasında oyundan düşmenin temel nedeninin sadece kondisyon değil, psikolojik faktörler olabileceğine işaret etti. “İyi bir program ve mental destek ile genç oyuncularımızın performansını artırabiliriz,” dedi.
Projeye Katılan Sporcular ve Gelecek Hedefleri
Prof. Ulucan, yaklaşık 200 futbolcu ile çalıştıklarını ve bunların çoğunun altyapı seviyesinde olduğunu, zamanla profesyonel seviyeye yükseldiklerini belirtti. “Bazıları yurt dışında, bazıları ise ülkemizde en üst liglerde forma giyiyor,” diyen uzman, “Genetik yapıya uygun yaşam tarzı ve antrenman disiplinleri ile, başarıyı uzun vadede yakalayabiliriz,” dedi. Çalışmaların uzun soluklu ve disiplinli olması gerektiğine vurgu yaptı ve, “Her sporcunun genetik yapısı farklıdır; önemli olan, bu yapıya uygun programları uygulamaktır,” ifadelerini kullandı.
