Türk iş dünyasının Ar-Ge faaliyetlerini ve inovasyon kapasitesini kapsamlı bir şekilde yansıtan ve her yıl düzenli olarak yayımlanan Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması, bu yıl da Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki dilde detaylı raporlar halinde kamuoyuyla paylaşıldı. Bu raporlar, Türkiye’nin 2022 yılı Ar-Ge performansını uluslararası arenada göstererek, Türk firmalarının küresel rekabet gücünü sergiliyor. Özellikle ekonomik zorluklara rağmen, Türk şirketleri Ar-Ge yatırımlarını hız kesmeden artırarak toplam Ar-Ge harcamalarını iki katına çıkardı. En büyük Ar-Ge yatırımı yapan firma ise, savunma sanayinde faaliyet gösteren ve küresel ölçekte tanınan TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. oldu. 2022 yılında, önceki yıla kıyasla üç kat artış göstererek 12,5 milyar TL’lik Ar-Ge harcamasıyla liderliği ele geçiren TUSAŞ, aynı zamanda Türkiye’nin savunma sanayinde uluslararası arenada söz sahibi olma yolculuğunun simgesi haline geldi. Bu gelişmeler, Türkiye’nin savunma sanayinde stratejik bağımsızlık hedeflerine ulaşmak için atılan önemli adımların göstergesidir.
Ekonomi ve İş Dünyası Portalı Turkishtime tarafından hazırlanan bu araştırma, Türkiye’nin katma değerini ve teknolojik gelişimini yakından takip etmek isteyenler için önemli bir referans kaynağıdır. 2013 yılından beri düzenli olarak yayımlanan ve toplamda 500’den fazla firmanın katılımıyla gerçekleştirilen bu araştırma, firmaların Ar-Ge harcamaları, personel sayısı, Ar-Ge merkezleri, patent ve faydalı model başvuruları, tasarım ve marka tescil süreçleri gibi kritik verileri içermektedir. Bu detaylı veriler, Türkiye’nin Ar-Ge alanındaki gelişimini ve uluslararası rekabet gücünü değerlendirmek açısından büyük önem taşımaktadır. Aynı zamanda, Ar-Ge faaliyetlerinin görünürlüğünü artırmak ve bu alanda farkındalık oluşturmak amacıyla da önemli bir platform sunmaktadır.
Türkçe ve İngilizce olarak yayımlanan bu raporlar, Türkiye’nin Ar-Ge yolculuğunun uluslararası platformda anlatılmasını sağlıyor. Bugüne kadar birçok firma ve araştırmaya katılan şirketler, Ar-Ge performanslarını dünya ile paylaşma ve tanıtma fırsatı buluyor. Bu sayede, Ar-Ge’nin ülke ekonomisindeki önemi ve inovasyonun gelişimi daha geniş kitlelere ulaşıyor. Ayrıca, bu çalışmalar Türkiye’nin teknolojik bağımsızlık ve yüksek katma değerli üretim hedeflerine ulaşmasında önemli bir katalizör görevi görüyor.
Türkiye’nin Ar-Ge Performansında Kaydedilen Gelişmeler ve Hedefler
Son yıllarda Türkiye’nin Ar-Ge performansında kayda değer bir iyileşme gözlemleniyor. Bu gelişmede, hükümet politikalarının ve özel sektörün Ar-Ge’ye yaptığı yatırımların büyük katkısı bulunuyor. Devlet, Ar-Ge teşviklerini artırmak ve yeni destek mekanizmaları geliştirmek suretiyle, firmaların yenilikçilik ve teknolojik gelişime olan ilgisini teşvik ediyor. Aynı zamanda, özel sektör de rekabet gücünü artırmak ve sürdürülebilir büyümeyi sağlamak amacıyla Ar-Ge faaliyetlerine daha fazla kaynak ayırıyor. Bu sayede, Türkiye’nin Ar-Ge performansı, küresel sıralamalarda daha üst seviyelere yükseliyor.
Türkiye’nin Ar-Ge Yolculuğunun Uluslararası Yansımaları
Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması, her yıl olduğu gibi bu dönemde de, önceki yılın Türkiye ihracat sıralamasındaki ilk 500 firma ve Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’nda yer alan firmaların yanı sıra, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylı Ar-Ge merkezleri ile işbirliği içinde gerçekleştirildi. Bu kapsamda, Türkiye ekonomisinin lokomotifi konumundaki Ar-Ge yapan firmaların verileri, doğru ve güvenilir kaynaklardan alınarak derlendi. Bu bilgiler, Türkiye’nin Ar-Ge alanındaki gelişimini ve teknolojik bağımsızlık yolundaki ilerlemesini uluslararası platformda belgelemek amacıyla kullanılıyor. Ayrıca, bu veriler, hem yerli hem de küresel yatırımcıların ve karar vericilerin stratejik kararlarını şekillendirmelerine katkı sağlıyor.
Öne Çıkan Firmalar ve Sektör Bazında Yatırımlar
2022 yılında en yüksek Ar-Ge harcaması yapan ilk 10 firma arasında, savunma sanayinde faaliyet gösteren TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş., Aselsan, Roketsan, Havelsan ve TUSAŞ-TEI öne çıkıyor. Bu firmalar, toplam Ar-Ge yatırımlarının büyük bir bölümünü oluşturuyor ve Türkiye’nin teknolojik bağımsızlık hedeflerine ulaşmasında kritik rol oynuyor. Özellikle TUSAŞ, 2021 yılında 4,4 milyar TL olan Ar-Ge harcamasını, 2022 yılında 12,5 milyar TL’ye çıkararak, üç kat artışla lider konuma yükseldi. Aynı dönemde, Aselsan 5,6 milyar TL’den 9,9 milyar TL’ye, Roketsan ise 1,4 milyar TL’den 2,2 milyar TL’ye ulaşarak, sektördeki büyümesini sürdürüyor. Ayrıca, Ar-Ge yatırımlarında otomotiv sektörü de önemli bir yer tutuyor. Ford Otomotiv, 2021 yılında 680 milyon TL ile ilk sırada yer alırken, 2022’de bu rakam 1,4 milyar TL’ye yükselerek, Ar-Ge alanında kayda değer bir büyüme gösterdi. Mercedes Benz Türk ise, 2021’de 372 milyon TL’den 2022’de 839 milyon TL’ye çıkarak, önemli bir gelişim kaydetti.
Sektörler Arası Ar-Ge Yatırım Dağılımı
En fazla Ar-Ge yapan ilk 50 firma incelendiğinde, sektörler bazında önemli farklılıklar ortaya çıkıyor. 2022 yılı verilerine göre, savunma sanayinde faaliyet gösteren firmalar toplam Ar-Ge yatırımlarının yaklaşık %67,3’ünü oluşturuyor. Otomotiv endüstrisi ise %9,9, beyaz eşya ve elektronik sektörleri %6,5, ilaç sektörü ise %1,8 pay alıyor. Otomotiv sektöründe, Tofaş gibi firmalar Ar-Ge harcamalarını büyük oranda artırırken, bazı firmalar ise bu alanda küçülme eğiliminde. Örneğin, Tofaş 2021’de 552 milyon TL’lik Ar-Ge harcamasıyla ilk 10’a girerken, 2022’de bu rakam 660 milyon TL’ye yükseldi ve 12’nci sıraya geriledi. Mercedes Benz Türk ise, 2021’de 372 milyon TL ile 11. sırada yer alırken, 2022’de 839 milyon TL ile 9’uncu sıraya yükseldi. Bu gelişmeler, sektörler arasındaki Ar-Ge yatırımlarındaki dinamik değişimleri yansıtıyor.
Kadın İstihdamında Artış, Ancak Yetersizlik Devam Ediyor
2022 yılında da en fazla kadın çalışan sayısına sahip firma olan Aselsan, 1.267 kadın çalışanla listenin başında yer aldı. TUSAŞ ise, 2021’de 894 olan kadın çalışan sayısını 1.051’e çıkararak, önemli bir artış gösterdi. Üçüncü sırada ise, 433 kadın çalışan ile Logo Yazılım bulunuyor. Ar-Ge merkezlerindeki kadın çalışan oranlarına bakıldığında, en yüksek oranlar Deva Holding (%66), Logo Yazılım (%42), Siemens (%37), Huawei Telekomünikasyon (%36) ve Kordsa (%35) gibi firmalarda görülüyor. Savunma sanayinde ise, bu oranın genellikle %16 ile %29 arasında değiştiği gözlemleniyor. Bu veriler, kadın istihdamında genel artışa rağmen, özellikle Ar-Ge alanında eşitlik ve çeşitlilik konusunda daha fazla çaba gösterilmesi gerektiğine işaret ediyor.
Patent Başvurularında Türkiye’nin Performansı ve Gelişimi
Türkiye, son yıllarda patent başvurusu sayısını yüzde 100 oranında artırmayı başardı. Ancak, halen Çin, ABD, Japonya ve Güney Kore gibi ülkelerin gerisinde kalmaya devam ediyor. 2022 yılında, ilk 50 firma toplamda 1.003 patent başvurusu yaptı. En çok patent başvurusu yapan firma ise Turkcell oldu; 153 patent ile listenin başında yer aldı. Turkcell’i, 101 patent ile Aselsan, 92 patent ile Mercedes Benz Türk, 75 patent ile Tofaş, 71 patent ile Tırsan Treyler takip ederken, diğer önde gelen firmalar arasında Eczacıbaşı Yapı Gereçleri (49), BSH Ev Aletleri (38), TUSAŞ (34), Roketsan (22) ve Havelsan (22) yer alıyor. Bu gelişmeler, Türkiye’nin inovasyon ve fikri mülkiyet alanında kaydettiği ilerlemenin göstergesidir, ancak global rekabette daha ileri seviyelere ulaşmak için çalışmalar devam ediyor.
